- Amigos da Terra, Ecoloxistas en Acción, Greenpeace, SEO/BirdLife e WWF presentamos en roda de prensa unha batería de dez propostas para facer fronte á vulnerabilidade social e á urxencia ecolóxica
- A soberanía enerxética e alimentaria, respectando a biodiversidade e o medio rural, son os alicerces da folla de ruta das medidas presentadas
A guerra que se desenvolve en Ucraína xerou unha situación marcada por o agravamento da crise social tralo aumento dos prezos das materias primas, a enerxía e os alimentos. Isto afecta con maior gravidade ás persoas máis vulnerables, xa de seu afectadas pola pandemia de COVID-19, así como a sectores específicos, como o transporte ou o sector primario.
Ante esta situación, ademais de mostrar a nosa solidariedade coas vítimas do conflito bélico e demandar de xeito urxente a paz, consideramos que o Goberno de España e os das comunidades autónomas deben dedicar todos os esforzos para paliar esta situación. Por iso, fixemos público un documento con dez medidas urxentes para diminuír a vulnerabilidade social e remediar a crise ecolóxica. O documento foi entregado o pasado mércores á Ministra de Transición Ecolóxica e Reto Demográfico en o Consello Asesor de Medio Ambiente (CAMA).
O contexto actual puxo de manifesto a inseguridade do modelo de produción e consumo, moi deslocalizado, baseado nas enerxías fósiles e con necesidades crecentes de materiais e enerxía. A COVID-19 tamén deixou claro que existen estreitas interrelacións entre a protección do medioambiente, a saúde e a supervivencia da humanidade.
Os cinco grupos ecoloxistas consideramos que a soberanía alimentaria e a soberanía enerxética, nun marco de conservación da biodiversidade, deben ser os alicerces da folla de ruta que guíe a resposta ás preocupantes situacións xeradas pola pandemia ou a guerra de Ucraína. Ademais de ser a única ruta posible para frear outras posibles crises e conseguir un planeta seguro, san e rico nos recursos naturais necesarios.
Soberanía enerxética
Esta guerra e as distintas crises que está provocando non poden servir de escusa para profundar nun modelo insostible que aumenta a urxencia climática e a dependencia do exterior. Por iso pedimos evitar custe o que custe rescatar megaproxectos vinculados ao gas fósil que xa estaban descartados ou paralizados (Midcat ou o Musel) e que supoñerían investimentos millonarios. Como alternativa propoñen apostar polas seguintes medidas:
- Posta en marcha de programa de axudas á mobilidade e á enerxía para os grupos socioeconómicos máis vulnerables.Proponse a creación dun bono social como apoio a sufragar gastos de mobilidade e dunha tarifa social de electricidade para familias con rendas baixas e sectores directamente afectados a través de transferencias directas.
- Reforzo dos sistemas de transporte público urbanos e periurbanos. Apoios directos ás empresas municipais de transporte para reforzar os seus servizos nun escenario de aumento de prezos do combustible, xunto con medidas como a implantación de carril bus ou carril VAO.
- Acelerar a transición enerxética.Necesítase esta medida para facer fronte á urxencia climática e non depender de enerxías que financian a guerra. É dicir, impulsar un sistema eléctrico eficiente, intelixente, de fontes 100 % renovables e democrático para 2030, dando prioridade ás instalacións que non supoñan unha ameaza para a biodiversidade e o medio rural.
Tamén é esencial nos próximos meses impulsar o autoconsumo e as comunidades enerxéticas, garantindo para estas opcións unha reserva de polo menos o 20 % da capacidade de evacuación en cada nó da rede.
- Posta en marcha dun plan de investimento a gran escala para a descarbonización dos fogares para 2035.Débese acometer un cambio masivo de caldeiras de gas por sistemas renovables.
- Revisión das políticas de formación dos prezos da electricidade.Ditas políticas deben desvincularse do prezo do gas, teñen que ir máis aló das medidas transitorias actuais e han de reflectir o custo real da súa produción para beneficiar o abaratamento que aportan as enerxías renovables.
Soberanía alimentaria
O modelo de produción agrario predominante en España é enormemente vulnerable por depender de insumos externos provenientes de Ucraína e Rusia. Un exemplo son os cereais importados de Ucraína para a alimentación animal —27,6 % do millo, o 12,9 % do trigo e o 31,4 % das tortas de aceites vexetais— ou os fertilizantes de Rusia, tanto directa —xa que acapara 15 % do comercio mundial de fertilizantes nitroxenados e 17 % do de fertilizantes potásicos— como indirectamente, ao ser responsable do 20 % do comercio mundial de gas natural, un compoñente clave na fabricación dos mesmos.
- Posta en marcha dun plan de transición xusta do sector gandeiro que elimine de aquí a 2030 as explotacións gandeiras industriais, previa moratoria a novas instalacións deste tipo.
- Aposta por un modelo de produción agroecolóxica,que minimice o consumo de combustibles fósiles e insumos agrarios. Á vez, débese relocalizar a produción e consumo de alimentos.
- Recuperación dun mínimo do 10 % de superficie agraria de espazos e elementos da paisaxe de alta riqueza para a biodiversidade agraria.
- Promoción dunha dieta sostible e saudable, seguindo as recomendacions da Organización Mundial da Saúde.
- Atallar as perdas e desperdicio alimentario, cunha rápida tramitación, aprobación e posta en marcha do Anteproxecto de Lei de Prevención das Perdas e o Desperdicio Alimentario.
Frear a perda de biodiversidade
Este conxunto de medidas contribuirá a atallar a perda de biodiversidade, pero son necesarias máis accións. A saída da crise provocada pola pandemia e a guerra de Ucraína non pode deixar de lado as políticas e iniciativas centradas en abordar a crise climática, a recuperación da natureza e a acción global. Entre outras cuestións, é preciso que o Plan Estratéxico de Patrimonio Natural e a Biodiversidade sexa unha realidade antes do verán, que se aplique de forma efectiva a Lei 42/2007 de Biodiversidade e Patrimonio Natural, e que se eliminen os incentivos contrarios á conservación da biodiversidade nos orzamentos públicos e nos fondos Next Generation.
Este ano, ademais, estase negociando o marco global de biodiversidade, que se aprobará na Conferencia das Nacións Unidas sobre a Diversidade Biolóxica, prevista para o próximo mes de outubro. As organizacións ecoloxistas reclamamos que España manteña unha posición de liderado para que o acordo permita unha auténtica acción global en favor da natureza.
Financiamento
A implantación destas medidas require de un compromiso económico tanto no curto como no medio e longo prazo, con partidas específicas nos Orzamentos Xerais do Estado, os fondos agrarios e no Plan de Transformación, Recuperación e Resiliencia.
Para financiar ditas medidas consideramos que é primordial non cargar á sociedade con máis custos, senón que estes sexan soportados por quenes se lucraron do modelo baseado nos combustibles fósiles, na contaminación do medio rural e na globalización económica. É dicir, as compañías enerxéticas (tanto as petrogasistas como as eléctricas) e as grandes corporacións do sector agroindustrial.
Un exemplo para o financiamento podería ser a creación de un imposto sobre os beneficios extraordinarios (“caídos do ceo”) obtidos polos grandes grupos enerxéticos no mercado maiorista polos altos prezos do gas.
***
Enlace ao documento ‘Fronte á vulnerabilidade social e á urxencia ecolóxica: soberanía enerxética e alimentaria’